Diwylliant yw curiad calon cymuned ac mae gan lesiant diwylliannol yr un pwysau â llesiant amgylcheddol, cymdeithasol ac economaidd yn Neddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol, gan gydnabod y rôl enfawr y mae’n ei chwarae.

Ein cenhadaeth ddiwylliant yw atgyfnerthu effaith gadarnhaol llesiant diwylliannol, fel bod cyrff cyhoeddus yn gwneud y newidiadau brys sydd eu hangen i hyrwyddo diwylliant a chreadigrwydd, gwella gwead cymunedau a hyrwyddo aml-ddiwylliannedd a’r Gymraeg.

Mae cymdeithas â llesiant diwylliannol da yn un lle mae pobl yn elwa o ddiwylliant, treftadaeth a’r iaith Gymraeg ac yn gallu cymryd rhan yn y celfyddydau, chwaraeon a hamdden.

Bydd harneisio pŵer creadigrwydd, a dod â phobl ynghyd i gyd-ddychmygu dyfodol gwell, yn allweddol i fynd i’r afael â rhai o’r heriau mawr sy’n ein hwynebu, megis newid yn yr hinsawdd, ynysu cymdeithasol, ac anghydraddoldeb economaidd. Mae diwylliant yn dod â gobaith, positifrwydd ac optimistiaeth i feddwl am y tymor hir.

Theori Newid Diwylliant a’r Iaith Gymraeg

Byddwn yn ei gwneud yn genhadaeth i atgyfnerthu effaith gadarnhaol llesiant diwylliannol. O ganlyniad, mae cyrff cyhoeddus yn gwneud y newidiadau brys sydd eu hangen i hyrwyddo diwylliant a chreadigrwydd, gwarchod gwead cymunedau yn ogystal â hyrwyddo aml-ddiwylliannedd a’r Gymraeg.

Yr Angen

Nid yw cyrff cyhoeddus yn rhoi digon o sylw i ddiwylliant a’r Gymraeg yn eu hamcanion a’u cynlluniau llesiant.

Nid ydym yn dod o hyd i’r ffyrdd gorau o gyfathrebu’r camau gweithredu angenrheidiol o’n blaenau.

Mae diffyg cyllid a phenderfyniadau byr eu golwg yn bygwth seilwaith a chydlyniant cymunedol.

Gweithgaredd

1. Eiriol dros lesiant diwylliannol a’r iaith Gymraeg i gael mwy o flaenoriaeth mewn ymagweddau at lesiant.
2. Tynnu sylw at enghreifftiau sy’n datrys heriau trwy ddiwylliant a’r iaith Gymraeg.
3. Cynnull a chydweithio â’r diwydiannau diwylliannol a chreadigol i gyfleu’r heriau a’r cyfleoedd sydd o’n blaenau.
4. Sicrhau bod sefydliadau’n edrych yn fras ar sut y gallant wella llesiant diwylliannol, er enghraifft mewn meysydd fel tai, cynllunio defnydd tir, iechyd, addysg, ac adfywio cymunedol.
5. Cynghori cyrff cyhoeddus i gymryd camau i wella gwead ein cymunedau ac i werthfawrogi aml-ddiwylliannedd.

Canlyniadau

Mae dealltwriaeth dda o’r hyn y mae llesiant diwylliannol yn ei gwmpasu ac effaith gadarnhaol diwylliant a’r Gymraeg ar weithrediad Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol.

Mae cyrff cyhoeddus a Byrddau Gwasanaethau Cyhoeddus yn cynnwys llesiant diwylliannol yn eu hamcanion llesiant.

Mae cynnydd yn cael ei wneud gan gyrff cyhoeddus i gyrraedd cerrig milltir cenedlaethol y Gymraeg (i gyrraedd miliwn o siaradwyr erbyn 2050).

Mae ymgyrchoedd a chamau gweithredu ar gyfer newid cadarnhaol yn fwy effeithiol o ganlyniad i gyfraniad y sectorau diwylliannol.

Mae cynhwysiant a mynediad at weithgareddau diwylliannol wedi gwella, yn enwedig i bobl â nodweddion gwarchodedig a’r rhai o gefndiroedd difreintiedig.

Effaith

Mae Cymru’n gwneud cynnydd da o ran bodloni’r dangosyddion llesiant cenedlaethol sy’n ymwneud â diwylliant, y Gymraeg a chydlyniant cymunedol.

Ledled Cymru, mae canran y bobl sy’n mynychu neu’n cymryd rhan mewn gweithgareddau celfyddydol, diwylliannol neu dreftadaeth yn cynyddu ac mae mwy o bobl yn gallu siarad Cymraeg.

Mae cymunedau yn cymryd mwy o ran mewn penderfyniadau sy’n effeithio arnynt.

My Magnolia Tree

by Taylor Edmonds, Poet in Residence for the Future Generations Commissioner for Wales.

All I have left of my great-grandmother is her letters.
While I was taking my first breath
she was watching the storm roll in,
lining the house with an army of sandbags,
willing the river to shush. It had given warning
in the bloat of it, with plastic bags and Stella cans
thrown up onto the grass. I know this
because my grandmother never had secrets.
She began writing me letters long before I existed,
so that I might grow into something good,
something brave.
I know of all her firsts.
First school, with the haunted bell tower
and the boys that cornered her in the playground.
First pet, a tan Labrador that uprooted
the floor tiles when left alone.
First fear, of being swallowed by the moon.
First home, council estate, a magnolia tree
that shed petals of pink snow in spring.
Her first kiss, between the rocks at the water’s edge,
incoming tide snaking up her legs.
There are lessons here.
I dream of Cardiff, where I chase
my grandmother’s outline through the back streets,
seek fingerprints on shop windows,
a flash of her on the top deck of a bus.
Sometimes, I find her on the green of Bute Park
picking wild garlic, sheltering
from a shower at Central Station,
or clasping a blue bag of fruit on City Road.
She tells me nothing was an accident.
The leaders, the people, they rolled
over like spent dogs, yawned above the warnings.
All my great-grandmother wanted was to die
an honest woman, on honest land.
I will never re-live her firsts,
never see the garden
where she planted magnolia
so that I too could hold pink petals of snow.
Her underwater city is a skeleton, a shipwreck;
but still, I ache for it.
I read her letters to the sky
while the storm rolls in, I line
the house with an army of sandbags.